در پاسخ به این سوال که حیا چیست؟ باید گفت: یکی از صفات برجسته ای که در شرع مقدس بر آن تاکید شده و نقش بارزی در حوزه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی دارد، انواع حیا است. در برخی روایات از حیا به عنوان وجه تمایز انسان و حیوان یاد شده است رسول خدا (ص) حیا را زینت آدمی شمرده و فرموده است: “بی شرمی با هیچ چیز همراه نشد مگر این که آن را زشت گردانید و حیا با هیچ چیز همراه نگشت، مگر این که آن را آراست.” اهمیت حیا در حدی است که آن را مهم ترین رکن حجاب کامل و در راس همه صفات خوب مانند راست گویی، بخشش، امانت داری و صله رحم دانسته اند.
حیا مستلزم این نیست که دختران سر خودشان را پایین بیندازند بلکه باید با دانستن ملزومات حجاب و استفاده از مقنعه و حجاب کامل خود، عفت و حجاب خود را در جامعه رعایت کنند. از این رو چه خوب است که با معنا و مفهوم حیا بیشتر آشنا شویم و جایگاه آن را در کتاب آسمانی قرآن، احادیث پیامبر و امامان و هم چنین آموزه های دینی بررسی کنیم. جالب است بدانید که داشتن حیا همیشه هم خوب نیست. پس آشنایی یا انواع حیا و مواردی که در آن ها حیا جایز نیست، به ما کمک شایانی خواهد کرد.
حیا از نظر لغوی به معنای شرم ساری و خجالت است و به سبب آن، انسان از انجام کارهایی که موجب سرزنش او شود، خودداری می کند. گاهی معنای حیا را با خجل بودن اشتباه می گیرند. حیا در اصل شرم کردن از انجام کاریست که هنوز به وقوع نپیوسته و خجل بودن شرمساری از کاریست که انجام پذیرفته است. در واقع وجود حیا در انسان مانعی برای انجام کارهای زشت و ناپسند است.
انواع حیا در روانشناسی، به عنوان یکی از انفعالات روانی شناخته می شود که با هیچ تعریف خاصی نمی توان آن را به کسی شناساند. متأسفانه گاهی از معنی حیا سوء برداشت شده و آن را با انواع خجالت کشیدن اشتباه می گیرند. بهتر است این سؤال را بپرسید که آیا حیا با ارزش بالایی که در آموزه های دینی ما دارد، می تواند با کم رویی یا خجالت کشدن های بیجا یکسان باشد؟!
بسیاری از مردم هستند که اگر خصلت حیا را نداشته باشند، به تعهد خود عمل نمی کنند، دروغ می گویند و به هیچ کدام از فضایل اخلاقی پایبند نخواهند بود. پس وجود شرم و حیا همچون لباسی، رذایل اخلاقی را می پوشاند و باعث می شود انسان از انجام بسیاری از رفتارهای ناپسند مصون بماند.
این که دختر نمی خواهد دیگران عیوبش را بدانند، امری فطری است. پس اگر ناخواسته اشتباهی از او سر بزند و سپس از انجام آن خجالت بکشد، ذاتا سعی می کند دیگر آن کار را انجام ندهد. به ایجاد این احساس، حیا گفته می شود. در نقطه مقابل، اگر دختران با استفاده از انواع مقنعه گرفته تا چادر، حجاب خود را رعایت کنند این امر سبب می شود که به سمت کارهای ناپسند نروند که هر اشتباهی از آن ها سر بزند.
پس داشتن حیا در اصلاح رفتارهای ناپسند و ایجاد صفات اخلاقی ارزشمند، تاثیر بسزایی دارد و با مراقبت فردی هر یک از افراد جامعه نسبت به اخلاق و رفتار خود، زندگی اجتماعی نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و به کیفیت آن افزوده می شود. به طور کلی داشتن حیا از دو قسمت نشات می گیرد:
بعد از دانستن اینکه حیا چیست بهتر است با انواع حیا آشنا شوید. حیا به طور کلی می تواند نمود های متفاوتی داشته باشد. شرم و حیا هم می تواند در سیره زبانی تاثیرگذار باشد و هم سیره رفتاری. هم چنین در دو بعد فردی و اجتماعی نیز قابل بروز و ظهور است. بالاترین مرتبه آن، حیا از خداوند است و حیا از فرشتگان، نفس خویش و دیگران در مراتب بعدی قرار می گیرد.
شاید این سؤال به وجود بیاید که چگونه می توان در پیشگاه خداوند متعال حیا داشت؟ سخنی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم راه گشای شما خواهد بود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: از خداوند حیا کنید. سؤال شد: چگونه باید حیا کنیم؟ حضرت فرمود: کسی که واقعاً از خدا حیا می کند همیشه مرگ را پیش چشم دارد و نسبت به دنیا و زینت های آن بی رغبت است و حجاب کامل خود را حفظ می کند و یاد قبر را فراموش نمی کند.
مطابق فرمایش پیامبر (ص)، حیا می تواند همچون سدی محکم مانع خطا و اشتباه ما شود، چون باعث می شود همواره تبعات ناشی از رفتار و گفتار خود را بسنجیم. امام علی (ع) می فرمایند: “از خدا بترس چون بر تو قدرت دارد و از او حیا کن، چون بر تو نزدیک است.” نگاه و حضور خداوند همواره در زندگی ما وجود دارد. پس در پیشگاه قادر مطلق، باید سنجیده عمل کنیم و از انجام کارهایی که منجر به شرم ساری ما خواهد شد، حیا کنیم.
فرشته های مختلف با ماموریت های مشخص در بارگاه باری تعالی حضور دارند که خداوند چهار فرشته را مامور به همراهی انسان ها بر روی زمین کرده است. دو فرشته بر شانه راست و چپ، اعمال ما را ثبت می کنند و دو فرشته دیگر، از پیش رو و پشت سر ما را حفاظت می کنند. پس ما هر لحظه در محضر این چهار فرشته هستیم.
قرآن کریم در این باره می فرماید: “آنگاه که دو فرشته از راست و چپ، [در کمین] نشسته، [اعمال نیک و بد را] دریافت مى کنند.” و در جایی دیگر می فرماید: “برای انسان از پیش رو و پشت سر، مأمورانی است که همواره او را [از آسیب ها و گزندها] حفظ می کنند.” این فرشته ها ما را نگاه می کنند و تک تک اعمال ما را ثبت و ضبط می کنند. آیا در حضور آن ها نباید از انجام کارهای زشت و ناپسند حیا کنیم؟! قطعا بله.
آیا می دانید اهمیت داشتن حیا چیست؟ در واقع حیا از خویشتن، مرتبه دیگری از انواع حیا است که افرادی با عزت نفس بالا، بسیار آن را در سبک زندگی اسلامی خود رعایت می کنند. کسانی که برای وجود خود ارزش و احترام قائل هستند، نه تنها در برابر دیگران بلکه در خلوت تنهایی خویش از اعمال زشت و ناپسند دوری می کنند. در حدیثی از امیرالمومنین (ع) نقل شده است که: “حیای مرد از خودش از ثمره های ایمان است.” انسان با ایمان است که از رفتارهای زشتی همچون دروغ، خیانت، بی عدالتی و ظلم خجل می شود و از انجام دادن آن ها حیا می کند.
البته حیا از دیگران در صورتی جایز است که شرع و عرف در جامعه انجام آن را زشت بداند. در بعضی موارد ممکن است حیا در برابر دیگران صحیح نباشد مانند حیا از احترام به بزرگتر و یا حیا از پرسیدن سؤال های مفید است.
در هر جامعه و با هر سبکی از زندگی، پوشش و آرایش اسلامی مناسب را در موقعیت های مختلف باید رعایت کرد. هر دین و مذهبی نیز تعاریف مختلفی از نوع پوشش و حجاب می تواند داشته باشد. فرد مسلمان نیز باید شئونات خاصی را در خصوص پوشش و حجاب رعایت کند. در اسلام با پوشش بدن نما چه برای مرد و چه برای زن، مخالفت شده است. یکی از مصادیق آن نیز پرهیز از شبیه سازی زن به مرد و بالعکس است.
پيامبر اسلام (ص) فرموده است: “خداوند مردانی را كه شبيه زن می شوند و زنانی كه خود را شبيه مرد قرار می دهند، نفرين كرده است.”
رعایت پوشش مناسب باید از کوچکترین جامعه یعنی خانواده انجام شود. والدین باید در مقابل فرزندان پوششی عفیفانه داشته باشند. به خصوص اگر فرزندان دوران پرمخاطره بلوغ خود را سپری می کنند. فرزندان نیز به تبع پدر و مادر سعی خواهند کرد پوششی مناسب داشته باشند.
انواع حیا در نگاه کردن، یکی از مصادیق رعایت حیا در رفتار است. نگاه های بی پروا و صریح در چهره نامحرم نباید در بین مومنین باب شود. قرآن کریم نیز برای حفظ عفت فردی و اجتماعی می فرماید: “به زنان و مردان مؤمن بگو چشمهاى خود را از نامحرم فرو گيرند.” همچنین امام علی (ع) در حدیثی فرموده اند: “شرم، فروهشتن شرم است.” در خصوص اهمیت داشتن حیا در راه رفتن نیز در قرآن آمده است که: “زنان به هنگام راه رفتن، پاهاى خود را به زمين نزنند تا زينت پنهانشان دانسته شود.”
با بررسی سیره پیامبر اکرم (ص) متوجه می شوید که ایشان حتی برای نشستن هم انواع حیا را در نظر می گرفتند و هیچگاه جلوی جمع پای خود را دراز نمی کردند. از این رو وجود آیه ها و احادیث مختلف درباره رعایت حجب و حیا در نگاه، راه رفتن و حتی نشستن نشان می دهد که در تمام ابعاد رفتاری می توان آن را در نظر گرفت و همواره سنجیده ترین رفتار را در زندگی انتخاب کرد.
پاکدامنی و رعایت عفت در روابط جنسی نیز بسیار مورد تاکید قرار گرفته است. بر طبق شرع اسلام، ایجاد روابط جنسی تنها میان زن و شوهر جایز است و هر گونه روابط خارج از این محدوده، به منزله تجاوز تلقی می گردد. خداوند متعال در آیه 33 سوره نور افرادی را که شرایط ازدواج برای آن ها مهیا نیست را به حفظ عفت و حیا فرا می خواند: “و كساني كه امكاني براي ازدواج نمييابند، بايد پاكدامني پيشه كنند.” حفظ حیا و عفاف در روابط جنسی نقش مهمی در سلامت فردی و اجتماعی و ایجاد احساس امنیت برای افراد جامعه ایفا می کند.
آنچه در رعایت حیا به عنوان فضیلت شناخته می شود، حیا بر پایه عقل و ایمان می باشد. بر همین اساس حیا را به دو دسته حیای مثبت و حیای منفی تقسیم می کنند. در پاسخ به سوال انواع حیا چیست می توان گفت: انواع حیا که ما را از انجام کارهای زشت بازدارد، حیای مثبت و حیایی که مانع از انجام کار نیک شود، حیای منفی تلقی می گردد.
حیا از خداوند، فرشتگان، نفس و حیا در رفتار و راه رفتن که در بالا ذکر شد، همگی جزو حیای مثبت هستند که باید همواره آن ها را رعایت کرد. در ادامه به نمونه هایی از حیای منفی نیز اشاره می شود:
کم حیایی در احادیث و روایات دینی از رذایل اخلاقی شمرده می شود که ممکن است گریبان گیر جامعه شود. پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: کم‌حیایی موجب بی توجهی شخص به رعایت حدود شرعی و اخلاقی می شود. از آنجایی که وجود حیا مانعی برای گرایش هر فرد به اعمال زشت و ناپسند است، کم حیایی می تواند از قبح این اعمال بکاهد و رذیله های اخلاقی همچون دروغ، غیبت و خیانت را در جامعه رواج دهد. کسی که از انجام رفتار زشت احساس شرم یا خجالت نکند، نسبت به رفتار فردی و اجتماعی خود حساسیتی به خرج نداده و بی مهابا ارزش های اخلاقی را زیر پا می گذارد.
مطابق مطالب گفته شده در مقاله حیا چیست مجموعه حجاب خورشید در این راستا توصیه می کند که رعایت انواع حیا در تمامی ابعاد یکی از راه های بازدارنده آدمی از انحطاط و سقوط است. خداوند متعال همواره در کتاب مقدس قرآن، ما را به سمت داشتن بهترین سبک زندگی رهنمون می کند. حیا نیز یکی از همین مصادیق است.
حیا همچون شمعی در درون هر انسان، عواقب انتخاب ها و رفتارهای ما را روشن می سازد و به ما کمک می کند رفتار مناسبی در برابر خدا، خود و دیگران داشته باشیم. انسان با ایمان همواره خود را در محضر خالق خود می بیند و تا حد امکان سعی می کند از انجام کارهایی که از جانب خدا منع شده است، دوری کند تا در پیشگاه او خجل و شرمگین نباشد.
با توجه به انواع حیا که برای جوانب گوناگون زندگی فردی و اجتماعی بیان شد، به اهمیت حیا و عفاف پی برده و می توانید گفتار و رفتار خود را در شرایط مختلف سنجیده تر کرده و مصداقی برای این ضرب المثل قدیمی نباشید که: “یک لحظه غفلت، یک عمر پشیمانی.“
حیا از نظر لغوی به معنای شرم ساری و خجالت است و به سبب آن، انسان از انجام کارهایی که موجب سرزنش او شود، خودداری می کند. اطلاعات بیشتر در مقاله بیان شده است.
کسی که واقعاً از خدا حیا می کند همیشه مرگ را پیش چشم دارد و نسبت به دنیا و زینت های آن بی رغبت است و حجاب کامل خود را حفظ می کند و یاد قبر را فراموش نمی کند.
در صورتی که نیاز به راهنمایی بیشتر یا مشاوره دارید فرم زیر را تکمیل کنید یا با شماره 05133497161 تماس بگیرید
1400 © کلیه حقوق این سایت متعلق به حجاب خورشید می باشد.
